Một lần, Khổng Tử dẫn đệ tử của mình đi chu du các nước, khi mới đặt chân đến nước Sở, chưa biết được phong tục của vùng đất này, một ngư dân liền đem theo một con cá rất to đến muốn tặng cho Khổng Tử. Khổng Tử đã xử lý thế nào?

Lễ nhẹ tình nặng, vừa mới dừng chân đã nhận được lễ vật, các học trò tỏ ra vui mừng dẫn ông lão đánh cá đến trước mặt Khổng Tử. Vừa nhìn, Khổng Tử đã hiểu rõ ý tứ của ông lão nên đã quyết định không nhận. Bởi vì Khổng Tử có một nguyên tắc, không có công không nhận thưởng, vậy thì sao có thể tùy tiện nhận đồ của người khác? Ông vẫn luôn giữ cách làm này để giáo dục học trò của mình. 

Ông lão đánh cá cũng không phải người biết nói những lời thiện lương có đạo lý. Khi thấy Khổng Tử không nhận, ông liền đỏ mặt tía tai nói lớn: “Trời nóng nực, chợ lại quá xa không bán được, rất muốn vứt bỏ, nhưng như vậy không bằng đem cho người tốt”. 

Các học trò của Khổng Tử nghe xong cảm thấy có chút bực bội. Một người trong đó không nhịn được liền lên tiếng nói: “Ngươi vì không bán được, vứt đi thì tiếc, mới nghĩ đến đem cho thầy của ta. Nếu chúng ta nhận cá của ông chẳng phải cũng giống như khe nước bẩn để ông ném cá, vậy ông hãy đem cá đi đi”. 

Thấy vậy, người đánh cá mặt đỏ phừng phừng, vừa định phản bác thì Khổng Tử đứng dậy. Ông cúi đầu bái ông lão đánh cá hai cái rồi cung kính nhận lấy con cá và nói: “Cảm ơn ông đã ban ơn, tôi không thể không nhận tấm lòng của ông”. 

Khi người đánh cá đi khỏi, Khổng Tử yêu cầu các đệ tử làm sạch cá, rồi chuẩn bị thực hiện lễ tế. Các học trò thấy vậy liền nhìn nhau tỏ vẻ không hiểu ý tứ của thầy. Một học trò cất tiếng hỏi: “Người đánh cá muốn vứt bỏ con cá này, vậy mà thầy lại muốn tế tự nó. Vậy là nguyên do gì ạ?” 

Khổng Tử nói: “Ta từng nghe nói qua, người cam tâm bố thí, không chà đạp lên tài vật dư thừa, ấy là bậc Thánh nhân. Hiện tại ta đã tiếp nhận ban thưởng của Thánh nhân, sao có thể không làm lễ tế tự?”. 

Mỗi người trên đời này đều có thể trở thành Thánh nhân, chỉ cần có một trái tim lương thiện. Những gì người ta làm quan trọng hơn suy nghĩ của họ, bởi vì hành động cao thượng tốt hơn nhiều so với động cơ cao quý.

Theo Secret China
San San biên dịch